Οι μισοί απ’ τους πρώτους γάμους καταλήγουν σε διαζύγιο. Όπως και τα ⅔ των δεύτερων γάμων και σχεδόν τα ¾ των τρίτων γάμων.
Οι περισσότερες μη συζυγικές σχέσεις καταλήγουν επίσης σε χωρισμό. Και απ’ τις σχέσεις που διαρκούν, πολλές είναι μέσα στη μιζέρια και στη δυστυχία. Με άλλα λόγια, οι περισσότερες σχέσεις αποτυγχάνουν. Είμαστε γενικά πανάσχετοι στο σπορ των σχέσεων.
Ποιος να είναι ο λόγος άραγε;
Δεν είναι 1 το ψέμα, 2 η αδιαφορία, 3 τα νεύρα, 4 η ειρωνεία, 5 η ζήλια, 6 η αχαριστία, ούτε μόνο το 7… η απιστία. Είναι όλα τα παραπάνω
Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις είναι η κακοποίηση. Και σε κάποιες η διαφορά στις προσωπικότητες, στις πεποιθήσεις, στις αξίες, στα ζώδια και στους οροσκόπους ή στα μελλοντικά πλάνα ζωής –όλα αυτά οδηγούν μια σχέση στην αποτυχία.
Πολλές φορές, όμως, το πρόβλημα είναι κάτι άλλο –κάτι βαθύτερο.
Πολλές φορές, σε μια σχέση, είτε ο ένας είτε και οι δύο επιβαρύνουν τη σχέση με τη φαντασίωση ότι αυτή θα θεραπεύσει όλα τα προσωπικά τους προβλήματα. Αυτή την πεποίθηση ότι μια ρομαντική σχέση θα ξεκλειδώσει μια ζωή γεμάτη ευτυχία και ολοκλήρωση, ο ψυχίατρος Μ. Σκοτ Πεκ την ονόμασε μύθο της ρομαντικής αγάπης.
Σε αυτό το άρθρο, λοιπόν, θα εξηγήσουμε πώς η πίστη σε αυτόν τον μύθο καταστρέφει την ικανότητα ενός άντρα να καλλιεργεί μια υγιή και ρεαλιστική αγάπη που μπορεί να κάνει μια σχέση όχι μόνο να είναι καλύτερη αλλά και να κρατήσει στον χρόνο.
Ο Μύθος της Ρομαντικής Αγάπης
Ο μύθος της ρομαντικής αγάπης μας λέει ότι όταν γνωρίζουμε μια γυναίκα για την οποία μας προορίζει η ζωή, τότε θα μπορούμε να ικανοποιούμε κάθε ανάγκη ο ένας του άλλου για πάντα, οπότε θα ζήσουμε χαρούμενοι στην αιωνιότητα, όντας σε μια τέλεια αρμονία και σύνδεση. Ναι καλά. Κι οι δράκοι σε ποια σκηνή βγαίνουν;
Γιατί, αν κρίνουμε απ’ τα ποσοστά των χωρισμών και των διαζυγίων, κάτι τέτοιο προφανώς είναι μια μεγάλη πίπα. Ίσως απ’ τις μεγαλύτερες. Μεγαλύτερη κι από ‘κείνη που μου ΄χε πάρει η Μαιρούλα πριν κάποια χρόνια κι είχε διαρκέσει 69,2 ολόκληρα λεπτά. Λεπτά είπα; Δευτερόλεπτα εννοούσα. Μαιρούλα, τα φιλιά μου, όπου και να ‘σαι.
Ο μύθος της ρομαντικής αγάπης είναι τρελά διαδεδομένος στην σύγχρονη κουλτούρα. Τον βλέπεις παντού: σε σειρές, σε ταινίες, σε βιβλία, σε τραγούδια, σε πλακάτ σε διαδηλώσεις για έναν καλύτερο κόσμο στον οποίο θα επικρατεί παγκόσμια ειρήνη και απεριόριστη καύλα.
Το θέμα είναι το ίδιο: ένα άντρας που νιώθει μόνος και χαμένος βρίσκει το τέλειο ταίρι με το οποίο συνδέεται και μετά βιώνει μια ζωή γεμάτη ευτυχία και ικανοποίηση.
Ο Γιουνγκιανός ψυχαναλυτής Τζέιμς Χόλις δίνει ένα όνομα σε αυτό το τέλειο ταίρι: το αποκαλεί το «Μαγικό Άλλο».
Το Μαγικό Άλλο
Ο ίδιος λέει ότι όσο καταρρέουν οι παραδοσιακές πηγές που δίνουν νόημα στις ζωές των ανθρώπων όπως η θρησκεία, η οικογένεια και οι κοινότητες, τόσο περισσότερο αυξάνεται η ανάγκη μας να αναζητήσουμε αυτό το Μαγικό Άλλο. Σήμερα, πολλοί άνθρωποι θεοποιούν την ρομαντική αγάπη, την βάζουν σε βάθρο και την προσκυνάνε, αφού την βλέπουν ως το μοναδικό πράγμα που δίνει νόημα στις ζωές τους.
Ο Χόλις γράφει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του “The Eden Project: The Search for the Magical Other”:
«Μια απ’ τις ψευδής ιδέες που κινητοποιεί την ανθρωπότητα είναι η φαντασίωση του Μαγικού Άλλου, η πεποίθηση ότι υπάρχει ένα άτομο εκεί έξω για εμάς… μια αδερφή ψυχή που θα διορθώσει τις καταστροφές της προσωπικής μας ιστορίας. Ένα άτομο που θα είναι εκεί για εμάς, που θα διαβάζει το μυαλό μας, που θα ξέρει τι θέλουμε και θα καλύπτει τις πιο βαθιές μας ανάγκες. Ένας καλός γονέας που θα μας προστατεύει από τον πόνο και, αν είμαστε αρκετά τυχεροί, θα μας γλιτώσει απ’ το επικίνδυνο ταξίδι της αυτοπραγμάτωσης. Ουσιαστικά όλη η κουλτούρα μας πλέον τροφοδοτείται απ’ την αναζήτηση για το Μαγικό Άλλο».
Πέρα απ’ το ότι η κουλτούρα μας πλέον προωθεί την ιδέα που λέει ότι ένα Μαγικό Άλλο μπορεί να μας σώσει απ’ τον πόνο και να δώσει νόημα στις ζωές μας, η αναζήτηση για το Μαγικό Άλλο συχνά πηγάζει κι από μια παιδική ηλικία χωρίς επαρκή γονεϊκή αγάπη, στοργή και προσοχή. Λογικό. Το ‘δα να ‘ρχεται απ’ το γραφείο του ψυχαναλυτή της πρώην μου.
Ένα παιδί που δεν λαμβάνει σταθερή και αξιόπιστη φροντίδα τείνει να εξελιχθεί σε έναν ενήλικα που πάσχει από αισθήματα ανασφάλειας, εύθραυστης ταυτότητας και ένα γενικό αίσθημα κενού.
Ένα τέτοιο άτομο συχνά προσπαθεί να καλύψει το συναισθηματικό του κενό, συνδέοντας την αίσθηση του εαυτού του με μια σχέση και αναζητώντας μια ερωτική σύντροφο που μπορεί να αναλάβει το ρόλο μιας μητρικής φιγούρας.
Η Φάση του Έρωτα και οι Ψευδαισθήσεις
Στα πρώτα στάδια μιας σχέσης, μπορεί να φαίνεται ότι κάποιος έχει βρει το Μαγικό του Άλλο. Όταν οι ορμόνες όπως η ντοπαμίνη και η ωκυτοκίνη κατακλύζουν τον εγκέφαλο και τα εξελικτικά ένστικτα ζευγαρώματος να παίζουν παιχνίδια στο μυαλό, ώστε να αυξηθεί η πιθανότητα αναπαραγωγής, τότε η εμπειρία του να ερωτεύεσαι είναι γεμάτη ψευδαισθήσεις, με την βασικότερη από αυτές να είναι η εξιδανίκευση της συντρόφου.
Τα ελαττώματα και οι αδυναμίες της συντρόφου αγνοούνται ή παραμερίζονται ως εκκεντρικότητες που απλώς προσθέτουν στη γοητεία της.
Η καινοτομία της συντρόφου, σε συνδυασμό με την υποτιθέμενη τελειότητά της, μας κάνει να δαγκώνουμε λαμαρίνα και να βιώνουμε αισθήματα ευτυχίας και ευφορίας, τα οποία μπορούν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι η ζωή μας είναι πλέον ολοκληρωμένη και ότι δεν χρειαζόμαστε τίποτα άλλο.
Επίσης, τα όρια του Εγώ καταρρέουν καθώς ο άντρας συγχωνεύεται ψυχολογικά με την σύντροφό του, όπως ακριβώς στην πρώιμη βρεφική ηλικία συγχωνευόταν ψυχολογικά με τη μητέρα του.
Όταν ερωτευόμαστε νιώθουμε αισθήματα που είναι ουσιαστικά παρόμοια με αυτά που νιώθαμε όταν ήμασταν 2 χρονών αγοράκια, τα οποία πίστευαν ότι ήταν ο βασιλιάς της οικογένειας και του κόσμου και των λιονταριών. Και όπως κάποια στιγμή η πραγματικότητα καταρρίπτει αυτήν την πεποίθηση, το ίδιο συμβαίνει και σε ένα ερωτευμένο ζευγάρι. Τα όρια του Εγώ μας, σταδιακά ή απότομα, ξεκολλάνε και, σταδιακά ή απότομα, παύουμε να είμαστε ερωτευμένοι. Και συνεχίζουμε πλέον ως 2 ξεχωριστά άτομα.
Όταν η πραγματικότητα σπάει την ψευδαίσθηση της ρομαντικής αγάπης, η σύντροφός μας, παύει να είναι το Μαγικό Άλλο που νομίζαμε ότι είναι και, ξαφνικά, εμφανίζεται ως ένας ακόμη απλός άνθρωπος.
Όταν, λοιπόν, δεν βλέπουμε πια τη σύντροφό μας μέσα απ’ το ροζ γυαλάκια της αγάπης, τότε τα ελαττώματα, οι ατέλειες, οι μαλακίες και οι κακές συνήθειες της φαίνονται ξεκάθαρα. Η σύντροφος δεν σε κάνει πάντα ευτυχισμένο, δεν ανταποκρίνεται πάντα στις ανάγκες σου ή δεν εκπληρώνει πάντα τις προσδοκίες σου. Και έτσι, στη θέση του διαρκούς ενθουσιασμού και της ευτυχίας, κατά καιρούς υπάρχουν συναισθήματα αδιαφορίας, απογοήτευσης, ακόμη και περιφρόνησης.
Αυτά τα συναισθήματα είναι ένα φυσιολογικό συστατικό των μακροχρόνιων σχέσεων, γιατί όπως γράφει ο Μ. Σκοτ Πεκ: «…η πραγματική αγάπη συχνά συμβαίνει σε ένα πλαίσιο στο οποίο το συναίσθημα της αγάπης λείπει, όταν ενεργούμε με αγάπη παρά το γεγονός ότι δεν αισθανόμαστε αγάπη».
Ωστόσο, για όσους έχουν μαγευτεί απ’ τον μύθο της ρομαντικής αγάπης, η ολοκλήρωση της περιόδου του μέλιτος και η συνειδητοποίηση ότι υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ της φαντασίωσής τους για το ποια θέλουν να είναι η σύντροφός τους και του ποια είναι πραγματικά, μπορεί να είναι μια ανησυχητική εμπειρία.
Διότι αν δεν βλέπεις και δεν αγαπάς τη σύντροφό σου ως ένα πραγματικό άτομο στον πραγματικό κόσμο, αν συνεχίζεις απλά τη φαντασίωση σου για εκείνη, χρησιμοποιώντας την ως ελατήριο για τις ανάγκες σου, τότε είσαι καταδικασμένος, αργά ή γρήγορα, να καταλήξεις να απεχθάνεσαι το πραγματικό άτομο, επειδή δεν φτάνει στο ίδιο επίπεδο με τη φαντασίωση που έχει χτίσει γι’ αυτήν.
Όσο παραμένει κανείς αιχμάλωτος του μύθου της ρομαντικής αγάπης και αλυσοδεμένος στην αναζήτηση του Μαγικού Άλλου, καταδικάζει εξαρχής τις σχέσεις του.
Προσδοκίες εναντίον Πραγματικότητας
Η προσκόλληση στην προσδοκία ότι η ρομαντική σύντροφος πρέπει να είναι η βασική πηγή που δίνει νόημα στη ζωή οδηγεί σε δυσαρέσκεια και σε αυξανόμενες πιέσεις που είτε επιβαρύνουν είτε διαλύουν τη σχέση.
Μπορεί επίσης να αναπτυχθεί μια παθολογική δυναμική. Το άτομο που αναζητά τον Μαγικό Άλλο χειραγωγεί και ελέγχει την σύντροφό του στην προσπάθειά του να την διαμορφώσει σύμφωνα με την εξιδανικευμένη εικόνα του. Ενώ ο άλλος σύντροφος, φοβούμενος ότι θα εγκαταλειφθεί, προσπαθεί απελπισμένα να ανταποκριθεί σε αυτή τη φαντασίωση, αφιερώνοντας υποτακτικά σχεδόν όλο τον χρόνο και την ενέργειά του στην ικανοποίηση κάθε επιθυμίας, ευχής και ανάγκης του άλλου.
Η αναζήτηση του Μαγικού Άλλου εξηγεί το γεγονός ότι τόσα πολλά ζευγάρια μετακινούνται απ’ την αφελή οικειότητα μεταξύ τους στις κονταρομαχίες για εξουσία.
Αν δεν συμπεριφέρεσαι όπως επιθυμώ, θα σε κάνω να συμμορφωθείς με τις πράξεις μου. Θα σε ελέγχω, θα σε επικρίνω, θα σε κακομεταχειρίζομαι, θα αποσύρομαι από σένα, θα σε σαμποτάρω… Και έτσι, μέσω τέτοιων τακτικών εξάρτησης ή θυμού ή ελέγχου, αναμεμειγμένων με συναισθηματική και σεξουαλική απόσυρση, ο ένας απ’ τους συντρόφους προσπαθεί να αναγκάσει τον άλλο να επιστρέψει στο αρχικό, φανταστικό του καλούπι.
Σπάνια αυτές οι στάσεις και συμπεριφορές είναι συνειδητές. Είναι σχεδόν πάντα υποσυνείδητες. Και, προφανώς, τις βρίσκουμε και σε άντρες προς γυναίκες αλλά και σε γυναίκες προς άντρες.
Για να αποφύγουμε τον περιττό πόνο που μαστίζει τόσες πολλές σχέσεις, είναι κρίσιμο να απορρίψουμε τον μύθο της ρομαντικής αγάπης, να εγκαταλείψουμε την αναζήτηση του Μαγικού Άλλου και αντί να αναζητούμε τη σωτηρία στη στοργή κάποιου άλλου ατόμου, πρέπει να επικεντρωθούμε στην καλλιέργεια της αυτο-αγάπης.
Γιατί όπως έγραψε ο ψυχολόγος Ναθάνιελ Μπράντεν: «Η πρώτη σχέση αγάπης που πρέπει να ολοκληρώσουμε με επιτυχία είναι η σχέση αγάπης με τον εαυτό μας. Μόνο τότε θα είμαστε έτοιμοι για άλλες σχέσεις αγάπης».
Αυτο-αγάπη και Μοναξιά
Αν ο στόχος σου είναι να σε αγαπούν, δεν θα τον πετύχεις. Ο μόνος τρόπος για να είσαι σίγουρος ότι θα σε αγαπήσουν είναι να είσαι ένα άτομο που με μεγάλο πουλί, που κάνει καλό σεξ. Ή έστω ρε παιδί μου ένα άτομο που αξίζει αγάπη. Και δεν μπορείς να είσαι ένα άτομο που αξίζει αγάπη όταν ο πρωταρχικός σου στόχος στη ζωή είναι να σε αγαπούν.
Ένας απ’ τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για να βρούμε το κίνητρο να καλλιεργήσουμε την αυτο-αγάπη είναι να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε το γεγονός ότι είμαστε μικροτσούτσουνοι και πάντα θα είμαστε αναπόφευκτα μόνοι.
Γεννιόμαστε μόνοι, πεθαίνουμε μόνοι, πετάμε τα πρώτα φλόκια μας σε μια χαρτοπετσέτα μόνοι και παρόλο που τα όρια που μας χωρίζουν απ’ τους άλλους μπορούν να γεφυρωθούν, δεν μπορούν ποτέ να ξεπεραστούν. «Είμαστε ο καθένας μας, σε μια τελευταία ανάλυση, νησίδες συνείδησης –και αυτή είναι η ρίζα της μοναξιάς μας» παρατήρησε ο Τζέιμς Χόλις.
Οι σχέσεις έρχονται και –είτε με χωρισμό, είτε με διαζύγιο, είτε με θάνατο– τελειώνουν, αλλά αυτό που μένει πάντα είναι το ατομικό μας ταξίδι –το μεγάλο έργο της ζωής μας. Ο απώτερος στόχος της ζωής μας παραμένει η πνευματική μας ανάπτυξη, αυτό το μοναχικό ταξίδι σε κορυφές που μπορούμε μόνο να σκαρφαλώσουμε μόνοι μας.
Εστιάζοντας στο να βελτιώσουμε τις δεξιότητές μας, στο να επιδιώκουμε την αριστεία σε ένα επάγγελμα, στο να έχουμε χόμπι που δίνουν χρώμα στη ζωή μας, στο να χτίζουμε το μυαλό και το σώμα μας, στο να δημιουργούμε ένα κοινωνικό δίκτυο με φίλους και φίλες που εκτιμάμε, στο να αναζητάμε νέες περιπέτειες και στο να βάζουμε και να πετυχαίνουμε στόχους που μας ανταμείβουν –έτσι κάνουμε το μοναχικό μας ταξίδι ουσιαστικό και καλλιεργούμε την αυτο-αγάπη.
Με επαρκή αυτοαγάπη, δεν χρειαζόμαστε μια σχέση για να βελτιωθούμε και, παραδόξως, τότε γινόμαστε πιο ελκυστικοί αλλά και ικανοί να καλλιεργήσουμε μια υγιή σχέση που βασίζεται στο εξής θεμέλιο του ρεαλισμού:
Μια ερωτική σύντροφος μπορεί να μας υποστηρίξει και να εμπλουτίσει το ταξίδι μας, όπως ακριβώς μπορούμε κι εμείς να υποστηρίξουμε και να εμπλουτίσουμε το δικό της.
Επίλογος
Ωστόσο, το να χρησιμοποιούμε μια σχέση για να ξεφύγουμε απ’ τα βάρη της ύπαρξής μας και να προσδοκούμε σε ένα άλλο άτομο να μας προσφέρει πληρότητα, είναι σαν να καταστρέφουμε τη σχέση και να σακατεύουμε τον εαυτό μας με παιδικές εξαρτήσεις. Η σωτηρία που ψάχνουμε μπορεί να βρεθεί μόνο καλλιεργώντας και επιβεβαιώνοντας το ατομικό μας ταξίδι –δεν μπορεί να βρεθεί στην αγκαλιά ενός άλλου ατόμου.
Ή όπως λέει ο Σκοτ Πεκ, στο βιβλίο του «Ο δρόμος ο λιγότερο ταξιδεμένος»:
«…είναι η χωριστότητα των συντρόφων που εμπλουτίζει την ένωσή τους. Οι μεγάλοι γάμοι δεν γεννιούνται από άτομα που τρομοκρατούνται απ’ τη βασική τους μοναξιά, όπως συμβαίνει τόσο συχνά και αναζητούν τη συγχώνευση στο γάμο… Δύο άνθρωποι αγαπιούνται μόνο όταν είναι απολύτως ικανοί να ζήσουν ο ένας χωρίς τον άλλον, αλλά επιλέγουν να ζήσουν ο ένας με τον άλλον… Η γνήσια αγάπη όχι μόνο σέβεται την ατομικότητα του άλλου αλλά στην πραγματικότητα επιδιώκει να την καλλιεργήσει, ακόμη και με τον κίνδυνο του χωρισμού ή της απώλειας».
Μεγάλος μάγκας ο Σκοτ.
