Είμαστε πολλοί πιο μαλθακοί απ’ όσο νομίζουμε.
Στη σύγχρονη εποχή έχουμε πρόσβαση σε απολαύσεις, ανέσεις και τρόπους διασκέδασης που οι βασιλιάδες στον μεσαίωνα βλέπανε μόνο στα όνειρα, που λέει και ο Χατζηγιάννης.
Στον μεσαίωνα ο μέσος πληβείος, κατά πάσα πιθανότητα, δεν είχε ούτε τροφή, ούτε στέγη, ούτε σεξ, ούτε άραζε, ούτε κάπνιζε, ούτε έπινε, ούτε ξέδινε. Δεν του άνηκε τίποτα. Αντιθέτως, αυτός άνηκε σε κάποιον φεουδάρχη και ήταν ο αιώνιος σκλάβος του. Μέχρι να πεθάνει… όπου τη θέση του έπαιρναν τα παιδιά του. Αν ήσουν δε γυναίκα που σκεφτόταν λίγο παραπάνω απ’ όσο έπρεπε για την εποχή, σε βαφτίζανε μάγισσα και σε καίγανε στην πυρά.
Άσ’ το. Μην το ψάχνεις. Δύσκολος ο μεσαίωνας.
Το παράδοξο της ιστορίας, λοιπόν, είναι ότι με όλη αυτή τη σημερινή πολυτέλεια, πολλοί άνθρωποι είναι χρόνια αγχωμένοι, ανήσυχοι, καταθλιπτικοί ή παλεύουν χρόνια με σωματικές αδυναμίες. Είναι, όμως, παράδοξο;
Σε αυτό το άρθρο, θα αναλύσουμε τη στενή σχέση μεταξύ απόλαυσης και πόνου και θα εξετάσουμε γιατί οι υπερβολικές ανέσεις και απολαύσεις συμβάλλουν στην ψυχική και σωματική δυσφορία του σύγχρονου ανθρώπου.
Αρχαίες Δυσκολίες εναντίον Σύγχρονες Ανέσεις
Τις προάλλες διάβασα μια βιβλιάρα που κυριολεκτικά μου ταρακούνησε το μυαλό. Το βιβλίο λεγόταν “The Comfort Crisis” και ο συγγραφέας Μίχαελ Ίστερ. Μέσα ο Μιχαλάκης γράφει το εξής:
«Μας λείπουν οι σωματικές μάχες… Έχουμε πάρα πολλούς τρόπους να μουδιάζουμε το μυαλό μας, όπως το φαγητό της παρηγοριάς, το τσιγάρο, το αλκοόλ, τα χάπια, τα smartphones και την τηλεόραση… Δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε τραγικές ταλαιπωρίες όπως το να δουλεύουμε για το φαγητό μας, να κουβαλάμε σκληρά και βαριά αντικείμενα κάθε μέρα, να νιώθουμε βαθιά πείνα και να είμαστε εκτεθειμένοι στα στοιχεία της φύσης. Έχουμε όμως να αντιμετωπίσουμε τις παρενέργειες της άνεσής μας: μακροχρόνια προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας».
Τώρα, για να καταλάβουμε πόσο άνετη και ευχάριστη είναι η ζωή μας, μπορούμε να αντιπαραβάλουμε τη σύγχρονη ζωή με τις πραγματικότητες που αντιμετώπιζαν οι αρχέγονοι πρόγονοί μας, οι κυνηγοί-συλλέκτες, στο μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης εξελικτικής ιστορίας.
Σχεδόν καθημερινά, οι πρόγονοί μας περπατούσαν δεκάδες χιλιόμετρα για να βρουν νερό και να συλλέξουν τροφή. Ξόδευαν τεράστιες ποσότητες ενέργειας για να σκοτώσουν μεγάλα θηλαστικά και ασχολούνταν τακτικά με ένα συγκεκριμένο είδος κυνηγιού, το λεγόμενο κυνήγι επιμονής, στο οποίο έπρεπε να ιχνηλατήσεις το θήραμα και να το πάρεις με τις ώρες από πίσω, μέχρι το ζώο να καταρρεύσει από εξάντληση. Μόλις σκότωναν το ζώο, το τεμάχιζαν και περπατούσαν, πάλι, για πολλά χιλιόμετρα πίσω στον καταυλισμό, κουβαλώντας τεράστια κομμάτια ωμού κρέατος.
Ή όπως έγραψε ο Ίστερ:
«Πριν ανακαλύψουμε την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια των σπόρων, ήμασταν “ουσιαστικά επαγγελματίες αθλητές, των οποίων ο βιοπορισμός απαιτούσε από εμάς να είμαστε σωματικά δραστήριοι”. Οι πρόγονοί μας δεν “γυμνάζονταν”, επειδή σχεδόν όλες τις ώρες που ήταν ξύπνιοι τις περνούσαν κάνοντας πράγματα που σήμερα θα χαρακτηρίζαμε ως άσκηση… Μελέτες δείχνουν ότι δεν ήταν ασυνήθιστο για αυτούς τους κυνηγούς να τρέχουν και να περπατούν πάνω από 40 χιλιόμετρα σε μια μέρα… Οι αριθμοί δείχνουν ότι οι πρόγονοί μας σε μόλις ¾ της ημέρας κατέγραφαν περισσότερη δραστηριότητα απ’ ό,τι οι περισσότεροι από εμάς σήμερα σε μια ή δύο εβδομάδες. Και ουσιαστικά παρέμειναν σε αυτό το επίπεδο δραστηριότητας μέχρι να πεθάνουν».
Αν, λοιπόν, ισχύουν αυτά που λέει ο Μιχάλης –και ισχύουν γιατί επιβεβαιώνονται από επιστημονικές έρευνες– τότε σκέψου πόσο τραγικός είναι ο σύγχρονος άνθρωπος σε σχέση με τον αρχέγονο. Πολύ είναι η απάντηση.
Τώρα, πέρα απ’ την έντονη σωματική δραστηριότητα, οι πρόγονοί μας μπορούσαν να υπομείνουν το τρελό ψυχικό άγχος της εποχής τους, χωρίς την παρηγοριά της τεχνολογίας, των ναρκωτικών, των επεξεργασμένων τροφίμων, του αλκοόλ και των ψυχαγωγικών περισπασμών του σήμερα.
Μπορούσαν να υπομείνουν τα στοιχεία της φύσης χωρίς σύγχρονες κατοικίες, χωρίς κλιματισμό ή χωρίς κεντρική θέρμανση και αντιμετώπιζαν ασθένειες και λοιμώξεις χωρίς τα θαύματα της σύγχρονης ιατρικής.
Καθώς η ζωή τους ήταν δύσκολη, συχνά άβολη και μερικές φορές εντελώς επώδυνη ή και θανατηφόρα, οι αρχέγονοι πρόγονοί μας ανέπτυξαν μια ενστικτώδη τάση να εκμεταλλεύονται πλήρως τις σπάνια διαθέσιμες ανέσεις και απολαύσεις που μπορούσαν τότε να βρουν.
Αυτή η τάση ήταν ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή τους. Όποτε ήταν δυνατόν, ξεκουράζονταν και χαλάρωναν και μέσω αυτής της αναζήτησης για άνεση το μυαλό και το σώμα τους ανέκαμπταν και έβρισκαν ανάπαυλα απ’ τη σκληρή πραγματικότητα της ζωής τους.
Όταν υπήρχαν διαθέσιμες πλούσιες πηγές τροφής, όπως λιπαρό κρέας, άγρια φρούτα ή ακόμα πιο σπάνια κάποια πηγή μελιού, οι πρόγονοί μας έπεφταν με τα μούτρα σε όλα αυτά, για να δημιουργήσουν αποθέματα ενέργειας, καθώς δεν ήξεραν αν και πότε θα είχαν ξανά την ευκαιρία να απολαύσουν το επόμενο τους γεύμα. Η τροφή ήταν εξαιρετικά σπάνια τότε.
Ή όπως περιγράφει ο Μιχάλης, στο Comfort Crisis:
«…οι αρχικές μας ανέσεις ήταν αμελητέες και βραχύβιες, στην καλύτερη περίπτωση. Σε έναν άβολο κόσμο, η συνεχής αναζήτηση λίγης άνεσης μας βοήθησε να παραμείνουμε ζωντανοί».
Η Ισορροπία Μεταξύ Ευχαρίστησης και Πόνου
Τώρα, αν και κληρονομήσαμε γενετικά την επιθυμία των προγόνων μας για ευχαρίστηση και άνεση, αυτή η επιθυμία εξελίχθηκε βιολογικά σε περιβάλλοντα έλλειψης. Πλέον όμως ζούμε σε άνετα περιβάλλοντα αφθονίας που μοιάζουν με τα αρχέγονα περιβάλλοντα για τα οποία φτιαχτήκαμε όσο μοιάζει η Μαρία η Παλάμη με την Μαρία την Κορινθίου.
Ή όπως γράφει ο Ίστερ στο Comfort Crisis:
«Οι σύγχρονες ανέσεις και ευκολίες που σήμερα επηρεάζουν περισσότερο από ποτέ την καθημερινή μας εμπειρία –αυτοκίνητα, υπολογιστές, τηλεόραση, κλιματισμός, smartphones, υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα και πολλά άλλα– χρησιμοποιούνται απ’ το είδος μας για περίπου 100 χρόνια ή λιγότερο. Αυτό είναι περίπου το 0,03% του χρόνου που περπατάμε στη Γη… Η συνεχής άνεση είναι κάτι ριζικά καινούργιο για εμάς τους ανθρώπους».
Τώρα, αν και ελάχιστοι από εμάς θα ήθελαν να επιστρέψουν στις σκληρές συνθήκες των αρχέγονων προγόνων μας, ο σύγχρονος κόσμος μάς θέτει νέες προκλήσεις που πηγάζουν απ’ το γεγονός ότι η επιθυμία μας για ευχαρίστηση και άνεση δεν εξελίχθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να έρχεται πακέτο με έναν διακόπτη απενεργοποίησης. Είναι πρακτικά ακόρεστη.
Ζώντας σε περιβάλλοντα έλλειψης, οι πρόγονοί μας δεν αντιμετώπιζαν ποτέ τον κίνδυνο της υπερβολής σε επιβλαβή βαθμό. Αλλά στον σύγχρονο, θαυμαστό, καινούργιο κόσμο της αφθονίας, η υπερβολή αποτελεί μια διαρκή απειλή για όλους μας. Είμαστε πλέον σαν κάκτοι όχι στην έρημο, αλλά στο Λονδίνο, όπου βρέχει ασταμάτητα και εμείς τον πίνουμε. Και δεν μιλάω για το νερό.
Ένας απ’ τους κινδύνους που προκύπτουν απ’ τη σύγκρουση μεταξύ της ακόρεστης επιθυμίας μας για άνεση και ευχαρίστηση και του κόσμου μας που βρίθει από ανέσεις και ηδονές, είναι αυτό που ο Μίχαελ Ίστερ αποκαλεί “comfort creep” ή αλλιώς ερπυστική άνεση.
Ή όπως εξηγεί ο ίδιος στο βιβλίο του:
«Όταν εισάγεται μια νέα άνεση, προσαρμοζόμαστε σε αυτήν και οι παλιές μας ανέσεις γίνονται τετριμμένες. Η σημερινή άνεση είναι η αυριανή δυσφορία. Αυτό οδηγεί σε ένα νέο επίπεδο για το τι θεωρείται άνετο… Επιπλέον, οι νέες ανέσεις έχουν μετακινήσει το στόχο πιο μακριά από αυτό που θεωρούμε αποδεκτό επίπεδο δυσφορίας. Κάθε πρόοδος συρρικνώνει τη ζώνη άνεσής μας. Το κρίσιμο σημείο… είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν ασυνείδητα. Είμαστε απαίσιοι στο να παρατηρούμε τι μας κάνει αυτή η ερπυστική άνεση και πώς μας κατατρώει».
Το φαινόμενο της ερπυστικής άνεσης εκδηλώνεται πιο εύκολα όταν πρόκειται για φυσικές ανέσεις.
Για παράδειγμα, λόγω των ανέσεων των αυτοκινήτων και των πλατφορμών παράδοσης που καθιστούν δυνατή την απόκτηση οποιουδήποτε προϊόντος ή υπηρεσίας θέλουμε ή χρειαζόμαστε χωρίς να βγούμε καν απ’ το σπίτι, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν μια ζωή σχεδόν πλήρους σωματικής αδράνειας. Κάτι που επιβεβαιώνεται από έρευνες: το 27% από εμάς δεν κάνει κανενός είδους σωματική δραστηριότητα.
Ζούμε μια ζωή όπου σερνόμαστε απ’ το κρεβάτι στην καρέκλα του γραφείου κι απ’ την καρέκλα του γραφείου στον καναπέ κι απ’ τον καναπέ στο κρεβάτι.
Αυτή η σωματική άνεση είναι μια σημαντική αιτία της αυξανόμενης επιδημίας της παχυσαρκίας και των χρόνιων σωματικών παθήσεων που προκύπτουν απ’ την αδρανή ζωή με ένα σώμα που εξελίχθηκε ώστε να απαιτεί υψηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας για να είναι υγιές.
«Ο άνθρωπος, με απλά λόγια, δεν σχεδιάστηκε για να κάθεται όλη μέρα» εξηγούν οι επιστήμονες της Κλινικής Μάγιο, του καλύτερου νοσοκομείου στον κόσμο.
Ή όπως γράφει το Ίστερ:
«Στην αναζήτησή μας για μια καλύτερη ζωή επιτρέψαμε στην άνεση να ασβεστοποιήσει τις φυσικές μας κινήσεις και δυνάμεις. Χωρίς συνειδητή δυσφορία και στοχευμένη άσκηση –δηλαδή, μια δυναμική ώθηση ενάντια στην ερπυστική άνεση– θα συνεχίσουμε να γινόμαστε μόνο πιο αδύναμοι και πιο άρρωστοι».
Αγκαλιάζοντας τον Πόνο για Αληθινή Απόλαυση
Τώρα, μαζί με το πρόβλημα της άνεση, έχουμε και το πρόβλημα της ηδονής. Οι σύγχρονες απολαύσεις καταστρέφουν το μυαλό και το σώμα μας, καθώς ο πόνος ακολουθεί πάντα την ηδονή, σαν τη σκιά της.
Στο βιβλίο “Dopamine Nation”, η Αμερικανίδα ψυχίατρος Άννα Λεμπκ εξηγεί ότι ένα απ’ τα πιο αξιοσημείωτα νευροεπιστημονικά ευρήματα του περασμένου αιώνα είναι ότι η ευχαρίστηση και ο πόνος επεξεργάζονται σε επικαλυπτόμενες περιοχές του εγκεφάλου και λειτουργούν μέσω ενός ανταγωνιστικού μηχανισμού επεξεργασίας.
Με απλά λόγια, η ευχαρίστηση και ο πόνος λειτουργούν σαν αντίβαρο το ένα για το άλλο, προσπαθώντας να παραμείνουν σε ισορροπία μεταξύ τους.
Ο εγκέφαλός μας είναι καλωδιωμένος ώστε να διατηρεί την ευχαρίστηση και τον πόνο σε μια κατάσταση ισορροπίας, στην οποία ούτε η εμπειρία της ευχαρίστησης ούτε του πόνου κυριαρχεί για πολύ καιρό.
Κάθε φορά που υπάρχει παρατεταμένη ή υπερβολική ανισορροπία προς την πλευρά της ευχαρίστησης ή προς την πλευρά του πόνου, οι μηχανισμοί αυτορρύθμισης του εγκεφάλου μας προσπαθούν να αποκαταστήσουν την ισορροπία, γέρνοντας τη ζυγαριά προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Όταν, για παράδειγμα, υπερβάλλουμε στην απόλαυση, ο εγκέφαλός μας θα κάνει την εμπειρία της απόλαυσης να ακολουθείται με πόνο –είτε πρόκειται για σωματικό πόνο είτε για ψυχική και συναισθηματική οδύνη.
Η Άννα γράφει στο βιβλίο της το εξής:
«Έχω την τάση να φαντάζομαι αυτό το σύστημα αυτορρύθμισης ως μικρά γκρέμλινς που πηδάνε στην πλευρά του πόνου της ζυγαριάς για να αντισταθμίσουν το βάρος στην πλευρά της ευχαρίστησης. Τα γκρέμλινς αντιπροσωπεύουν το έργο της ομοιόστασης: την τάση κάθε ζωντανού συστήματος να διατηρεί τη φυσιολογική του ισορροπία».
Αν συνηθίζουμε να επιδιδόμαστε στις ίδιες απολαύσεις, αναπτύσσουμε ανοχή και μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται «νευροπροσαρμογή», όπου ο εγκέφαλός μας ευαισθητοποιείται υπερβολικά στον πόνο.
Όχι μόνο χρειαζόμαστε περισσότερη από μια ουσία ή ένα ερέθισμα για να νιώσουμε την ίδια ποσότητα ευχαρίστησης, αλλά ο πόνος που βιώνουμε μετά την ευχαρίστηση γίνεται πιο έντονος και μεγαλύτερης διάρκειας.
Αν, τώρα, είμαστε ασυγκράτητοι όσον αφορά τις ηδονές, τελικά φτάνουμε σε ένα σημείο όπου η υπερβολική απόλαυση ανθυγιεινών τροφών, πορνογραφίας, βιντεοπαιχνιδιών, αλκοόλ, ναρκωτικών ή μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν γείρει τη ζυγαριά προς την πλευρά της απόλαυσης για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και σε τόσο ακραίο βαθμό, ώστε η ισορροπία απόλαυσης-πόνου να εδραιώνεται στην πλευρά του πόνου.
Όταν συμβαίνει αυτό, το ναρκωτικό της επιλογής μας δεν μας δίνει πλέον ευχαρίστηση, αλλά εξακολουθούμε να οδηγούμαστε στην κατανάλωσή του για να επιτύχουμε προσωρινή ανακούφιση απ’ τον διαρκή πόνο.
Για παράδειγμα, σε μια διαδικασία που ονομάζεται επαγόμενη από οπιοειδή υπεραλγησία, τα άτομα που βιώνουν πόνο και χρησιμοποιούν καθημερινά οπιοειδή για πάνω από ένα μήνα κινδυνεύουν να αναπτύξουν μια πιο έντονη κατάσταση πόνου από αυτή που αρχικά αντιμετώπιζαν. Ουσιαστικά, η έκθεση στα οπιοειδή προκαλεί τον εγκέφαλό τους να επαναφέρει την ισορροπία μεταξύ ευχαρίστησης και πόνου στην πλευρά του πόνου.
Ή όπως εξηγεί ο Λεμπκ σχετικά με τις επιπτώσεις οποιασδήποτε ευχάριστης δραστηριότητας ή ουσίας στην οποία έχουμε το κακό συνήθειο να υπερβάλλουμε:
«Το παράδοξο είναι ότι ο ηδονισμός, το κυνήγι της ευχαρίστησης για χάρη της ευχαρίστησης, οδηγεί στην ανηδονία, που είναι η ανικανότητα να απολαύσουμε την ευχαρίστηση οποιουδήποτε είδους… Το αδιάκοπο κυνήγι της ευχαρίστησης (και η αποφυγή του πόνου) οδηγεί στον πόνο… Όταν η ισορροπία μας γέρνει προς την πλευρά του πόνου, επιθυμούμε το φάρμακό μας μόνο και μόνο για να νιώσουμε φυσιολογικά».
Τα καλά νέα είναι ότι μπορούμε να αντιστρέψουμε τον διαρκή πόνο που προκύπτει απ’ την υπερβολή μέσω της αποχής.
Η Λεμπκ σημειώνει ότι κατά την κλινική της εμπειρία 4 εβδομάδες αποχής απ’ τα ναρκωτικά της επιλογής μας είναι αρκετές και ότι μετά από μια τέτοια αποχή ανακτούμε την ικανότητα να απολαμβάνουμε τις απλές απολαύσεις της ζωής που δεν γέρνουν τη ζυγαριά τόσο πολύ προς την ευχαρίστηση, ώστε να δημιουργούν ένα μετασεισμό πόνου.
Γράφει χαρακτηριστικά στο βιβλίο της:
«Η ανάρρωση αρχίζει με την αποχή. Η αποχή επαναφέρει τα νευρωνικά μονοπάτια ανταμοιβής του εγκεφάλου και μαζί με αυτό την ικανότητά μας να χαιρόμαστε με τις απλούστερες απολαύσεις».
Για να μας βοηθήσουμε στην προσπάθειά μας για αποχή, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό που ο Λεμπκ αποκαλεί τεχνικές αυτοδέσμευσης, οι οποίες περιλαμβάνουν σκόπιμα και εκούσια δημιουργία φραγμών μεταξύ του εαυτού μας και του ναρκωτικού της επιλογής μας, προκειμένου να μετριάσουμε την καταναγκαστική υπερκατανάλωσή του.
Ένα κλασικό παράδειγμα αυτοδέσμευσης βρίσκεται στην Οδύσσεια του Ομήρου.
Συνειδητοποιώντας ότι κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να αντισταθεί στους σαγηνευτικούς ήχους των Σειρήνων, οι οποίες παρασύρουν τους ανθρώπους στο θάνατό τους, ο Οδυσσέας διέταξε το πλήρωμά του να βάλουν όλοι κερί μέλισσας στα αυτιά τους και να τον δέσουν στο κατάρτι του πλοίου του.
Ο Οδυσσέας κατάλαβε ότι όταν μας κυριεύει ο καταναγκασμός της ηδονής, μπορεί να χάσουμε την ικανότητα της εκούσιας επιλογής. Και έτσι, αν παλεύουμε με την κατανάλωση αλκοόλ, ναρκωτικών ή ζαχαρούχων τροφών, είναι καλύτερο να μην κρατάμε τίποτα κοντά μας και, αν είναι δυνατόν, να δημιουργούμε εμπόδια που να μας δυσκολεύουν την αγορά τους.
Όσον αφορά τα ψηφιακά ναρκωτικά, μπορούμε να περιορίσουμε την κατανάλωσή τους, βάζοντας ένα χρονόμετρο και επιτρέποντας στον εαυτό μας να ενδώσει μόνο για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα κάθε μέρα ή ορισμένες ημέρες της εβδομάδας.
Ο Ρόλος της Σκόπιμης Δυσφορίας
Μόλις καταφέρουμε να σταματήσουμε να απολαμβάνουμε υπερβολικά την ευχαρίστηση, για να βελτιώσουμε περαιτέρω τη ζωή μας, μπορούμε να αναζητήσουμε εκούσια τον πόνο. Γιατί όπως ακριβώς η επιδίωξη της υπερβολικής απόλαυσης καταλήγει σε πόνο, η συμμετοχή σε υγιείς δραστηριότητες που συνεπάγονται προσωρινό πόνο στρέφει την ισορροπία μεταξύ απόλαυσης και πόνου προς μια πιο διαρκή εμπειρία απόλαυσης.
Ή όπως εξηγεί ο Αννούλα στο Dopamine Nation:
«Ο πόνος οδηγεί στην ευχαρίστηση ενεργοποιώντας τους ρυθμιστικούς ομοιοστατικούς μηχανισμούς του σώματος… Με τη συχνή έκθεση στον πόνο, το φυσικό επίπεδο ηδονής μας γέρνει προς την πλευρά της ευχαρίστησης, έτσι ώστε να γινόμαστε λιγότερο ευάλωτοι στον πόνο και περισσότερο ικανοί να νιώθουμε ευχαρίστηση με την πάροδο του χρόνου».
Ένα τρανταχτό παράδειγμα υγιούς δραστηριότητας που μας εκθέτει στον πόνο είναι η σωματική άσκηση.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η θετική διάθεση που απορρέει απ’ τον προσωρινό πόνο της γυμναστικής μειώνει ακόμη και την επιθυμία για ανθυγιεινές απολαύσεις. Τα υψηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας στο γυμνάσιο, στο λύκειο και στην πρώιμη ενήλικη ζωή προβλέπουν χαμηλότερα επίπεδα χρήσης ναρκωτικών. Η άσκηση έχει επίσης αποδειχθεί ότι βοηθά όσους είναι ήδη εθισμένοι να σταματήσουν ή να μειώσουν τη χρήση.
Επίσης, μελέτες που δείχνουν ότι το κρύο μπάνιο ή το να βυθίζεσαι σε παγωμένο νερό απελευθερώνει νευροδιαβιβαστές που βελτιώνουν τη διάθεσή μας για ώρες. Το να θέτεις υψηλούς στόχους και να δίνεις καθημερινό αγώνα για την επίτευξή τους, ή η αναζήτηση δύσκολων προβλημάτων που συνεπάγονται πνευματική, συναισθηματική ή σωματική καταπόνηση, μπορούν επίσης να γείρουν προσωρινά τη ζυγαριά προς τον πόνο με τρόπο που μας κάνει πιο ευτυχισμένους, υγιείς και πιο ικανούς να νιώθουμε ευχαρίστηση.
Ή όπως λέει ο αρχαίος Έλληνας ρήτορας και φιλόσοφος, Δίων ο Χρυσόστομος:
«…ο αυτοελεγχόμενος εραστής του πόνου… ζει μια ζωή που είναι πολύ πιο ευχάριστη απ’ το αντίθετό του… οι απολαύσεις κάποιου είναι και μεγαλύτερες και λιγότερο βλαβερές κάθε φορά που συμβαίνουν με πόνο».
Τώρα, ένας άλλος αρχιδάτος φιλόσοφος, ο Διογένης ο Κυνικός, τον 4ο αιώνα π.Χ., πίστευε τόσο πολύ ότι η σκόπιμη αναζήτηση του πόνου ήταν το κλειδί για μια καλή ζωή, που ο τύπος περνούσε τις μέρες του αναζητώντας τρόπους να κάνει τον εαυτό του να νιώθει άβολα.
Κυλιόταν πάνω σε καυτή άμμο στη ζέστη του καλοκαιριού και το χειμώνα περπατούσε ξυπόλητος στο χιόνι και αγκάλιαζε αγάλματα καλυμμένα με πάγο. Κοιμόταν σε ένα πήλινο δοχείο, το οποίο αναφερόταν ως η «μπανιέρα» του και αναζητούσε τον συναισθηματικό και ψυχολογικό πόνο, προκαλώντας σκόπιμα τους άλλους να γελάσουν μαζί του και να τον κοροϊδέψουν.
Ζούσε λιτά, καταναλώνοντας τα πιο απλά τρόφιμα και μερικές φορές περνούσε για μεγάλα χρονικά διαστήματα χωρίς να τρώει –μια πρακτική που σήμερα ονομάζουμε διαλειμματική νηστεία.
Ο Διογένης έχει καταγραφεί σε αρχαία κείμενα να λέει ότι «η περιφρόνηση της ηδονής είναι η μεγαλύτερη απ’ τις απολαύσεις» και υποστήριξε ότι, αναζητώντας εκούσια την δυσφορία, κατάφερε να απολαύσει τη «μπανιέρα» του πολύ περισσότερο απ’ ό,τι ο Ξέρξης, ο αυτοκράτορας της Περσίας, το παλάτι του.
Πολλοί σε όλη την ιστορία έχουν χαρακτηρίσει τον Διογένη τρελό, αλλά δεδομένου ότι σήμερα γνωρίζουμε τη στενή σχέση μεταξύ απόλαυσης και πόνου, ο Διογένης, μάλλον, ήταν ένας άνθρωπος χιλιετίες μπροστά απ’ την εποχή του. Ο ίδιος έλεγε χαρακτηριστικά: «Δεν είναι ότι είμαι τρελός, είναι μόνο ότι το κεφάλι μου είναι διαφορετικό απ’ το δικό σου».
Επίλογος
Στον σημερινό κόσμο της αφθονίας μας, στον οποίο το αχαλίνωτο κυνήγι της ευχαρίστησης και της άνεσης παραλύει τα μυαλά μας, αποδυναμώνει τα σώματα μας και καθιστά όλο και περισσότερους ανθρώπους εξαιρετικά ευαίσθητους στον πόνο, θα ήταν σοφό να ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Διογένη και να κάνουμε σκόπιμα τη ζωή μας λίγο πιο δύσκολη, λίγο πιο άβολη, λίγο πιο επώδυνη, έτσι ώστε παραδόξως να μεγιστοποιήσουμε τη δύναμη, την ευχαρίστηση και τη χαρά μας.
Ή όπως έγραψε ο φιλόσοφος William Desmond:
«Η αληθινή ευχαρίστηση, υποστηρίζουν συχνά οι Κυνικοί, μπορεί να αποκτηθεί μόνο αν την περιφρονήσουμε και αν καλωσορίσουμε το αντίθετό της, τον πόνο. Πάντα θα υπάρχει πόνος, και γι’ αυτό αντί να τον αποφεύγει κανείς… πρέπει να πιάνει το φίδι απ’ τον λαιμό, να σβήνει τη φωτιά με τη γλώσσα του, να ορμάει στη μάχη άφοβα και να κοιτάζει άφοβα τον άγριο σκύλο που γαβγίζει. Δηλαδή, πρέπει να καλωσορίζει τον πόνο ως αναπόφευκτο, να τον αγαπάει… προετοιμάζοντας τον εαυτό του για τις απολαύσεις της ικανοποίησης που θα έρθουν. Ο Πόνος, ως «πόνος» και ως «κόπος», γίνεται για τον Κυνικό το μέσο για τη μεγιστοποίηση της απόλαυσής του. Παραδόξως, ο πόνος είναι η αιτία της ηδονής και οι Κυνικοί είναι ένα παράξενο είδος ασκητικών ηδονιστών ή ηδονιστικών ασκητών. Ή, μάλλον, ο δικός τους είναι ο ηδονισμός της ίδιας της φύσης».
Δεν χρειάζεται να γίνεις κυνικός. Χρειάζεται, όμως, να αγκαλιάσεις τον πόνο. Γιατί μόνο μέσα απ’ τον πόνο έρχεται τελικά η πραγματική απόλαυση και ηδονή.
Τώρα, αν σου άρεσαν όσα διάβασες και θέλεις περισσότερη βοήθεια για το πώς μπορείς να τα εφαρμόσεις αυτά στη ζωή σου, ρίξε μια ματιά στο βιβλίο μας «Τα Μυστικά της Έλξης».
Αυτές οι γνώσεις έχουν βοηθήσει ήδη πάνω από 5.000 άντρες να βελτιωθούν και να αποκτήσουν τον έλεγχο της ερωτικής τους ζωής.
Πάτα εδώ, για να μάθεις περισσότερα.
Αυτά για σήμερα. Τα λέμε στο επόμενο.
