Όταν είσαι πεσμένος ψυχολογικά, το πρώτο πράγμα που πιστεύεις για τον εαυτό σου είναι ότι δεν αξίζεις.
Και όσο χειρότερη η ψυχολογία σου, τόσο πιο έντονα το νιώθεις.
Δεν είσαι ο μόνος, φίλε.
Σύμφωνα με τον Dr. Aaron Beck, πάνω από το 80% των καταθλιπτικών ασθενών εκφράζουν απέχθεια προς τον εαυτό τους.
Επίσης, οι καταθλιπτικοί τείνουν να βλέπουν τον εαυτό τους ανεπαρκή στα χαρακτηριστικά που θεωρούν τα πιο σημαντικά, όπως:
- Νοημοσύνη
- Επιτυχία
- Δημοτικότητα
- Εμφάνιση
- Υγεία
- Δύναμη
Μάλιστα, ο Beck περιγράφει το πώς νιώθει την αυτοεικόνα του ενός καταθλιπτικού με τα τέσσερα D (ΗΕΕΣ στα ελληνικά): Ηττημένος (Defeated), Ελαττωματικός (Defective), Εγκαταλελειμμένος (Deserted) και Στερημένος (Deprived).
Όλες οι αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις χτυπούν αλύπητα εκεί όπου υπάρχει χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Η κακή εικόνα που έχεις για τον εαυτό σου λειτουργεί σαν μεγεθυντικός φακός που μετατρέπει ακόμα και το πιο μικρό λάθος σε αδιαμφισβήτητη απόδειξη προσωπικής αποτυχίας.
Πώς Οι Αρνητικές Σκέψεις Σε Κατακλύζουν
Για παράδειγμα, ο Δημήτρης, ένα από τα παιδιά που παρακολουθούσε τα σεμινάριά μας, πανικοβάλλεται κάθε φορά που βλέπει μια κοπέλα που του αρέσει.
«Αν της μιλήσω, θα γίνω ρεζίλι» σκέφτεται.
Αλλά στην πραγματικότητα, αυτό που τον τρόμαζε περισσότερο δεν είναι το λάθος αυτό καθεαυτό. Είναι η αίσθηση ότι, βαθιά μέσα του, είναι ανεπαρκής.
Εγώ: Αν της μιλήσεις, γιατί θα ήταν τόσο τραγικό;
Δημήτρης: Γιατί θα γινόμουν ρεζίλι.
Εγώ: Και τι θα γινόταν, αν όντως γινόσουν ρεζίλι;
Δημήτρης: Τότε οι άλλοι θα με κοιτούσαν υποτιμητικά.
Εγώ: Και τι θα γινόταν, αν το έκαναν;
Δημήτρης: Θα ένιωθα χάλια.
Εγώ: Γιατί;
Δημήτρης: Γιατί τότε θα είχα αποδείξεις για το ότι δεν αξίζω. Και μπορεί να έπεφτα τόσο πολύ ψυχολογικά που δεν θα ξαναμιλούσα ποτέ σε κοπέλα. Δεν θα κατάφερνα ποτέ να βρω μια κοπέλα που να μου ταιριάζει.
Εγώ: Και τι θα γινόταν, αν δεν έβρισκες ποτέ μια κοπέλα που να σου ταιριάζει; Αν για χάρη της συζήτησης υποθέσουμε ότι τα παρατάς, γιατί θα ήταν αυτό τόσο καταστροφικό;
Δημήτρης: Γιατί θα σήμαινε ότι απέτυχα σε κάτι που ήθελα όλη μου τη ζωή.
Εγώ: Και τι θα σήμαινε αυτό για σένα;
Δημήτρης: Ότι η ζωή μου δεν έχει νόημα. Ότι είμαι ένα τίποτα.
Μέσα από αυτή τη συζήτηση, ο Δημήτρης φάνηκε να είχε αποδεχτεί ως αδιαπραγμάτευτη αλήθεια ότι η απόρριψη, το λάθος και η αποτυχία είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να του συμβεί.
Είχε πειστεί ότι αν ένα άτομο γελούσε ή τον κοιτούσε υποτιμητικά, αυτόματα όλοι θα τον αντιμετώπιζαν με τον ίδιο τρόπο.
Στο κεφάλι του, η λέξη «ΑΠΟΤΥΧΙΑ» θα χαρασσόταν ανεξίτηλα στο μέτωπό του.
Η Απάτη της Ψεύτικης Αυτοεκτίμησης
Η αίσθηση της προσωπικής του αξίας εξαρτιόταν από την επιτυχία ή την αποδοχή των άλλων.
Αν ο τελειομανής τρόπος σκέψης του Δημήτρη σου φαίνεται αυτοκαταστροφικός, έχεις απόλυτο δίκιο.
Αλλά για τον ίδιο, ήταν κάτι απολύτως λογικό.
Αν νιώθεις πεσμένος ψυχικά, ίσως να κάνεις τις ίδιες παράλογες σκέψεις. Και μάλλον δυσκολεύεσαι να το καταλάβεις.
Είσαι πεπεισμένος ότι όντως «δεν αξίζεις». Και οποιαδήποτε προσπάθεια κάνει κάποιος για να σου αποδείξει το αντίθετο, σου φαίνεται ανόητη και ψεύτικη.
Το ακόμα χειρότερο είναι ότι, όταν είσαι βέβαιος για την ανεπάρκειά σου, μπορείς να πείσεις ακόμα και τους γύρω σου.
Οι φίλοι σου, η οικογένειά σου, ακόμα και ο θεραπευτής σου μπορεί να αρχίσουν να το πιστεύουν.
Για χρόνια, πολλοί ψυχίατροι αποδέχονταν την αυτοκριτική των καταθλιπτικών ασθενών χωρίς να αμφισβητήσουν την εγκυρότητά της.
Ακόμα και ο Freud, στο κλασικό του έργο «Πένθος και Μελαγχολία», θεωρούσε ότι αν ένας ασθενής λέει ότι δεν αξίζει, τότε πρέπει να έχει δίκιο.
Όμως, το πώς σε αντιμετωπίζει ο θεραπευτής σου είναι κρίσιμο. Αν συμφωνήσει με την αίσθηση της ανεπάρκειάς σου, θα σε βυθίσει ακόμα πιο βαθιά.
Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν είναι βαθιά φιλοσοφικά:
- Είναι όντως ελαττωματική η ανθρώπινη φύση;
- Βλέπουν οι καταθλιπτικοί την αλήθεια κατάματα;
- Και ποια είναι η πραγματική πηγή της αυτοεκτίμησης;
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να καταλάβεις είναι ότι η αξία σου δεν κερδίζεται απ’ έξω.
Ναι, οι επιτυχίες μπορούν να σου δώσουν μια στιγμιαία ικανοποίηση, αλλά δεν φέρνουν την πραγματική ευτυχία.
Η αυτοεκτίμηση που βασίζεται σε επιτεύγματα είναι ψεύτικη αυτοεκτίμηση.
Μερικοί από τους πιο πετυχημένους ανθρώπους στον κόσμο πάλευαν με την κατάθλιψη.
Και η απόδειξη ότι η αγάπη, η φήμη, τα λεφτά ή η ομορφιά δεν φέρνουν αυτοεκτίμηση είναι η λίστα διάσημων αυτοκτονιών.
Αν η αυτοαξία εξαρτιόταν από αυτά, η Μέριλιν Μονρόε, ο Μαρκ Ρόθκο και τόσοι άλλοι θα ήταν οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι στη Γη.
«Ωραία» μπορεί να σκέφτεσαι τώρα «αλλά εγώ νιώθω ανάξιος… και είμαι πεπεισμένος ότι δεν είμαι τόσο καλός όσο οι άλλοι, οπότε δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω για να αλλάξω αυτό το συναίσθημα».
Κι όμως, ένα από τα βασικά στοιχεία της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας (CBT) είναι ότι αρνείται κατηγορηματικά να δεχτεί το αφήγημά σου ότι δεν αξίζεις.
Ξανά και ξανά, θα σε κάνει να αμφισβητήσεις τις μαλακίες που έχεις στο κεφάλι σου με ερωτήσεις του τύπου: «Είσαι πραγματικά σωστός όταν λες ότι είσαι ένα τίποτα;»
Το Μυστικό για να Αποκτήσεις Ξανά τον Έλεγχο
Αν αναλύσεις τα επιχειρήματα με τα οποία στηρίζεις την πεποίθηση ότι «δεν αξίζεις», θα δεις ότι δεν έχουν καμία λογική.
Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι οι καταθλιπτικοί παρουσιάζουν συγκεκριμένα λάθη στον τρόπο που σκέφτονται, παρόμοια με αυτά που εμφανίζουν οι σχιζοφρενείς όταν καλούνται να ερμηνεύσουν μεταφορικές φράσεις.
Π.χ. αν πεις σε έναν σχιζοφρενή ότι «ο τύπος είναι τέρας πειθαρχίας», θα τρομάξει και θα σε ρωτήσει αν έχει κέρατα ή αν μοιάζει με δαίμονας.
Εξίσου παράλογες είναι και οι σκέψεις που κάνεις όταν η ψυχολογία είναι σκατά.
Χάνεις την ικανότητα να βλέπεις τη μεγάλη εικόνα.
Οι αρνητικές σου σκέψεις μεγεθύνονται και καταλαμβάνουν όλη σου την πραγματικότητα.
Και το χειρότερο;
Δεν μπορείς καν να καταλάβεις ότι αυτό που βιώνεις είναι ένα ψέμα που σου πουλάει το μυαλό σου.
Όσο πιο άσχημα νιώθεις, τόσο πιο στρεβλή γίνεται η σκέψη σου.
Απ’ την άλλη, αν καταφέρεις να εξαφανίσεις αυτές τις διαστρεβλώσεις στον τρόπο που σκέφτεσαι, δεν θα μπορείς να νιώσεις ανάξιος ή καταθλιπτικός.
Θα νιώθεις δυνατός. Θα νιώθεις προσγειωμένος. Θα νιώθεις ασταμάτητος.
Όσον αφορά τους λάθους τρόπους σκέψης, αυτό που έχω παρατηρήσει –και σε μένα τον ίδιο αλλά και στα περισσότερα παλικάρια στα σεμινάριά μας– είναι η νοητική μαλακία που λέγεται «Όλα ή Τίποτα» ή «Ασπρόμαυρη Σκέψη».
Αν δεν είσαι τέλειος, είσαι άχρηστος.
Αν δεν πετύχεις στο 100%, είσαι 100% αποτυχημένος.
Αν δεν βγάζεις πολλά λεφτά, θα πεθάνεις στην ψάθα.
Αυτή η σκέψη, όμως, είναι παράλογη, και το μόνο που καταφέρνει είναι να σε αγχώνει και να σε απογοητεύει.
Καιρός να την πετάξεις στα σκουπίδια.
Αυτά και άλλα πολλά θέματα θα τα αναλύσουμε στον επόμενο οδηγό μας. Μέχρι τότε, συνέχισε να διαβάσεις τα newsletters μας –θα έχουν μπόλικες συμβουλές που θα σε βοηθήσουν να βελτιώσεις την ψυχική σου υγεία.
Αυτά για σήμερα.
Τα λέμε στο επόμενο,
Γιώργος, ο πιο κοντός εισηγητής των GentlemenOnly
