Αυτοπεποίθηση: Πώς να την αποκτήσεις (μέρος 1ο)

Είναι Σάββατο βράδυ και βγήκες με τους φίλους για ποτάκι.

Σαν αγοράκι λαίμαργο που είσαι, κοζάρεις θηλυκό στο διπλανό τραπέζι. Η υπόλοιπη παρέα σε προκαλεί: «Μια χαρά είσαι ρε μαλάκα! Πήγαινε μίλα της». 

Σε αυτό το newsletter δεν θα σταθώ στο αν όντως είσαι μια χαρά. Δεν θα σου πω καν πώς να γίνεις μια χαρά. Ούτε θα σταθώ στο αν πρέπει να της μιλήσεις. 

Θα σου πω απλώς, ότι μάλλον είχε δίκιο η παρέα που σε αποκάλεσε μαλάκα.

Και αυτό γιατί δεν έπρεπε να περιμένεις από κανέναν να σου πει ότι είσαι μια χαρά. Το πιο πιθανό είναι να μην είσαι μια χαρά. Και δεν είσαι γιατί δεν δείχνεις να είσαι. 

Αυτό που σου λείπει είναι η αυτοπεποίθηση. Και φυσικά δεν είναι κάτι που θα αποκτήσεις μέσα από την ανάγνωση ενός μηνύματος. 

Ούτε καν από την ανάγνωση ενός γαμάτου βιβλίου. Η αυτοπεποίθηση δεν έρχεται μέσα από ένα κείμενο που σου εξηγεί πώς θα αποκτήσεις αυτοπεποίθηση. 

H αυτοπεποίθηση είναι το αποτέλεσμα αρκετών ωρών, ημερών, ίσως και χρόνων δουλειάς και αφοσίωσης. Αυτό ακριβώς θα μάθεις σήμερα. Το πώς πρέπει να δουλέψεις, για να να ξεκινήσεις να την χτίζεις. 

Η αλήθεια είναι πως το ερώτημα «πώς αποκτώ αυτοπεποίθηση;» είναι πολύ mainstream. Όπως αρκετά mainstream είναι και οι απαντήσεις που δίνονται σε αυτό. 

Σε γενικές γραμμές, εκεί που θα αναρωτιέσαι τι πρέπει να κάνεις, για να αποκτήσεις αυτοπεποίθηση, όλο και κάποιος θα βρεθεί να σου πει κάποια μαλακία. Και οι μαλακίες που θα ακούς θα είναι πάνω-κάτω οι ίδιες. 

Κάποιοι θα σου πούνε να πιστέψεις στον εαυτό σου. Άλλοι θα πούνε να το παίξεις άνετος μέχρι όντως να γίνεις. Κάποιοι άλλοι, πάλι, θα πούνε ότι είσαι γαμάτος όπως ακριβώς είσαι και δεν έχεις ανάγκη. Ευχαριστώ μάνα, αλλά αυτό δεν λειτουργεί. 

Άνδρες κάθε ηλικίας περπατούν στους δρόμους. Τους λούζει κρύος ιδρώτας. Αγχώνονται και μονολογούν: «Πού να την πάω; Πώς να της μιλήσω; Και αν δεν της αρέσω; Και αν πει οχι; Τι να της πω; Τι να κάνω; Έλα πες τι; Τι, τι; Τι, τι ε τι ε τι, τι;».

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο στο αν ξέρεις τι πρέπει να κάνεις. Κι αν δεν ξέρεις, μπορείς να μάθεις διαβάζοντας αυτό.

Το βασικό σου πρόβλημα είναι πως δεν το ‘χεις με την εφαρμογή της γνώσης. Και σε ποια πρέπει να επιστρέφεις όποτε πελαγώνεις; Αν απάντησες «στη μαμά μου», ξεκίνα να κλαις και διάβαζε παράλληλα, μήπως και στρώσεις. 

Αν απάντησες «στην επιστήμη», το πας καλά. Παίρνεις από εμένα ένα πρώτο «μπράβο» και ένα «είσαι ο καλύτερος», αλλά συνέχισε να διαβάζεις, γιατί έχεις πολλά ακόμα να μάθεις. 

Τα τελευταία 20 χρόνια οι ερευνητές έχουν καταλήξει σε πολλά χρήσιμα συμπεράσματα για την αυτοπεποίθηση. Αρχικά κατάφεραν να την ορίσουν. Και αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό βήμα.¹Kay, K., & Shipman, C. (2014). The Confidence Code. New York: Harper Business.

Σκέψου να αναζητάς ένα βιβλίο σε μια βιβλιοθήκη και να μην ξέρεις τίποτα για αυτό. Ούτε τίτλο, ούτε συγγραφέα, ούτε τι χρώμα έχει το εξώφυλλο. Εγώ, βέβαια, ξέρω πως μάλλον «Τα Μυστικά της Έλξης» θα ‘ψαχνες. 

Σκέψου, όμως, τώρα να προσπαθείς να αποκτήσεις αυτοπεποίθηση, αλλά να μην ξέρεις τίποτα για αυτήν. Μάλλον δεν θα την βρεις ποτέ. Γιατί σε αυτήν την περίπτωση δεν υπάρχει καν βιβλιοθηκονόμος να στην δώσει από το πάνω δεξιά ράφι και να σου κάνει «Σσστ», καθώς αναζητάς την πόρτα της εξόδου με βαριά και –πλέον– σίγουρα βήματα. 

Αυτοπεποίθηση είναι η προσδοκία μας πως θα πετύχουμε σε κάτι.

Την ίδια στιγμή που θεωρούμε πως το ‘χουμε, συνυπολογίζουμε το ρίσκο που εμπεριέχει το να προσπαθήσουμε για αυτό. Ωστόσο, εξακολουθούμε να πιστεύουμε πως το ‘χουμε, γιατί γνωρίζουμε και τις ικανότητές μας.²Vazire, S., & Wilson, T. D. (Eds.). (2012). Handbook of self-knowledge. New York: Guilford Press.

Για να μπεις στο κλίμα σκέψου εσένα ως νέο οδηγό. Όταν πρωτοπήρες το δίπλωμα, έμπαινες στο αμάξι και το πόδι σου έτρεμε πάνω απ’ τον συμπλέκτη σαν χαλασμένη φραπεδιέρα. 

Ήσουν δημόσιος κίνδυνος. Κινούσουν σε μία ακτίνα λίγων χιλιομέτρων από το σπίτι σου. Δεν ήξερες τους δρόμους. Υπήρχε έλλειψη εμπειρίας και η εμπειρία –αν και όχι πάντα– κάνει έναν οδηγό πιο ικανό. 

Ένα αυτοκίνητο που βρίσκεται υπό τον έλεγχο ενός άπειρου οδηγού, παύει να είναι απλώς ένα αυτοκίνητο. Γίνεται ένα βλήμα δύο τόνων, επιταχυνόμενου θανάτου. 

Ίσως να είσαι ακόμη βλήμα –γιατί βλήμα είσαι όταν οδηγείς μετά από 13 μπύρες. Ωστόσο, πλέον έχεις αυτοπεποίθηση στο τιμόνι. 

Γιατί ξέρεις πως τα τελευταία χρόνια, οδήγησες κάμποσες φορές και κατάφερες να μην πάρεις παραμάζωμα κάποιο παρκαρισμένο αυτοκίνητο (στην καλύτερη) ή κάποιον πεζό (στη χειρότερη). 

Αυτό είναι με λίγα λόγια η αυτοπεποίθηση. Είτε αφορά το να βάλεις το κλειδί στη μίζα και να κάνεις ένα μακρύ ταξίδι, είτε αφορά το να πας να μιλήσεις στο κορίτσι στο δίπλα τραπέζι. Ξέρεις ότι μπορεί να συμβούν διάφορα. Την ίδια, όμως, στιγμή ξέρεις ότι είσαι ικανός να το κάνεις.³Dweck, C. (2007). Mindset: The new psychology of success. New York: Ballantine Books.

Η αυτοπεποίθηση αντανακλά την ικανότητα:

Φυσικά, η αυτοπεποίθηση δεν είναι κάτι που ανήκει μόνο στον σύγχρονο άνθρωπο. Απλώς ο σύγχρονος άνθρωπος μιλά για αυτήν περισσότερο. Στην πραγματικότητα, υπάρχει σχεδόν από πάντα.⁴Chamorro-Premuzic, T. (2013). Confidence. New York: Hudson Street Press.

Αρχικά, ήταν ένα κομμάτι της γενετικής μας σύνθεσης. Στην πορεία εξελίχθηκε σε νοητικό εργαλείο. Ένα νοητικό εργαλείο που καθοδηγεί τη λήψη των αποφάσεων μας γύρω από τον κίνδυνο.

Ας κάνουμε ένα ταξίδι στον χρόνο: Φαντάσου πως είσαι ένας νέος κυνηγός στη Αφρικανική Σαβάνα. Έχεις βγει για ένα από τα πρώτα σου κυνήγια. Κατασκηνώνεις σε μια σπηλιά μαζί με μερικούς ακόμη κυνηγούς. 

Είναι πίσσα σκοτάδι και αναζητάτε τροφή για τελευταία φορά πριν επιστρέψετε στη φυλή σας. Ξαφνικά ακούς απειλητικά γρυλίσματα. Το ένστικτό σου και το άδειο στομάχι σου σού λενε να τρέξεις έξω και να επιτεθείς στο θήραμα. 

Όμως ένας πιο έμπειρος κυνηγός σε σταματά. Σε αρπάζει και τρέχετε να σωθείτε. Τα γρυλίσματα δεν προέρχονταν από γαζέλα, αλλά από ένα τεράστιο σπαθόδοντο.

Ο παλιός ξέρει. Έχει την εμπειρία, γιατί έχει βρεθεί ξανά σε παρόμοιες καταστάσεις και τις έχει αντιμετωπίσει με επιτυχία. 

Αν δεν ήταν αυτός εκεί πιθανότατα θα είχες χάσει την τροφή που είχες ήδη συλλέξει ή ακόμη χειρότερα θα είχες γίνει ο ίδιος τροφή. 

Αληθινή αυτοπεποίθηση δεν σημαίνει πως πρέπει σε κάθε περίπτωση να παίρνεις το ρίσκο.⁵Ehrlinger, J., et al. (2008). Why the unskilled are unaware: Further explorations of (absent) self-insight among the Ehrlinger, J., et al. (2008). Why the unskilled are unaware: Further explorations of (absent) self-insight among the incompetent. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 105, 98–121. Αυτό λέγεται επιμονή. Αυτοπεποίθηση είναι το να κάνεις κάτι, περιμένοντας ότι θα πετύχει, επειδή έχεις στην κατοχή σου προηγούμενες ρεαλιστικές αποδείξεις επιτυχίας. 

Ως άντρας με αυτοπεποίθηση περιμένεις ότι η γυναίκα στο διπλανό τραπέζι θα ανταποκριθεί, όταν αποφασίσεις να πας της μιλήσεις. Θα εμπλακεί στη συζήτηση, θα ενδιαφερθεί να μάθει ποιος είσαι, θα ανταλλάξετε στοιχεία, θα σου πει να βγείτε ραντεβού και μετά θα σου κάνει πρόταση γάμου –καλά όχι.  

Και όλα αυτά δεν θα συμβούν, επειδή είσαι καλό παιδί και σου αξίζουν. Αν είσαι καλό παιδί, θα πάρεις ό,τι παίρνουν τα καλά παιδιά.Το κορίτσι, λοιπόν, θα το καταφέρεις για άλλους λόγους.

Θα το καταφέρεις, επειδή ξέρεις απ’ έξω κι ανακατωτά «Τα Μυστικά της Έλξης», τα αξιοποιείς και χάρη σε αυτά τα ‘χεις καταφέρει πολλές ακόμη φορές και μάλιστα με επιτυχία. 

Πώς ακριβώς λειτουργεί, όμως, αυτό; Σκέψου –πως αν όλα είναι κομπλέ– ανάμεσα στα αυτιά σου υπάρχει ένας εγκέφαλος. Ο εγκέφαλος αυτός ενσωματώνει μέσα του κάποια δεδομένα, χωρίς να το καταλαβαίνεις ή να το ελέγχεις. 

Ανάμεσα σε αυτά τα δεδομένα υπάρχει η εκπαίδευση, οι εμπειρίες, οι επιτυχίες και οι ικανότητές σου. Σύμφωνα με όλα αυτά καθοδηγείσαι να πάρεις μία απόφαση. 

Το ενοχλητικό με την διαδικασία αυτή είναι ότι δεν λειτουργεί πάντα. Για την ακρίβεια, στο 90 τοις εκατό των περιπτώσεων είναι –ή θα έπρεπε να είναι– αδρανής. Όμως αυτό δεν είναι πρόβλημα. 

Φαντάσου να τριγυρνούσες όλη την ημέρα αμφιταλαντευόμενος μεταξύ δύο αποφάσεων. Να έπρεπε να λειτουργήσει όλο αυτό το σύστημα, για να αποφασίσεις αν θα φας τη σούπα με πιρούνι ή κουτάλι, αν θα στρίψεις δεξιά ή αριστερά ή αν θα πιεις κρύο ή ζεστό καφέ. 

Αυτό θα ήταν άσκοπο και κουραστικό. Σπατάλη ενέργειας. 

Για αυτόν ακριβώς τον λόγο η αυτοπεποίθηση ενεργοποιείται μόνον όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με ένα ουσιαστικό ρίσκο. Και το να επιχειρήσεις να φας σούπα με πιρούνι δεν είναι ρίσκο, αλλά ανοησία. 

Μόλις μπανίσεις ενδιαφέρον κορίτσι σε κοντινή απόσταση, το σύστημα ενεργοποιείται και βγάζει την ετυμηγορία. Σε ποιον βαθμό πρέπει να αισθάνεσαι αυτοπεποίθηση, δεδομένων των επιτυχιών σου και των κινδύνων; 

Όλα αυτά υπολογίζονται πάντοτε σε σχέση με τις δικές σου ικανότητες στην πρόκληση που έχει προκύψει. 

Είναι μαθημένα τα βουνά στα χιόνια. Και εσύ βουνό μου, ξέρεις πως το να την ρίξεις δεν είναι ακατόρθωτο, αν το έχεις κάνει δεκάδες φορές με άλλες γυναίκες.

Πήγαινες στο διπλανό τραπέζι, συστηνόσουν, αξιοποιούσες όλες σου τις ικανότητες και τις γνώσεις που πήρες από εδώ, την έριχνες και μετά εκείνη σε σήκωνε. 

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σχεδόν κανένας τρόπος να αποφύγεις την όλη διαδικασία. Και η αλήθεια είναι πως καλώς δεν υπάρχει. 

Τα επίπεδα αυτοπεποίθησης δημιουργήθηκαν για να μας προστατεύουν. Μέσα από τον έλεγχο των ικανοτήτων σου γνωρίζεις πολύ καλά πότε πρέπει και πότε δεν πρέπει να κάνεις accept στο challenge. 

Πάλι καλά, δεν έχεις πάντα άπειρη αυτοπεποίθηση, γιατί αν είχες θα έπαιρνες ανόητα ρίσκα τα οποία θα σου στοίχιζαν, χωρίς λόγο.

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να έχεις στο μυαλό σου πως η αυτοπεποίθηση δεν αποτελεί εγγύηση επιτυχίας. 

Αν πιστεύεις στον εαυτό σου, αλλά δεν είσαι ικανός δεν είσαι απλώς αισιόδοξος. Είσαι επικίνδυνα αλαζονικός. 

Το μόνο που θα καταφέρεις είναι να γίνεις γεύμα του θηράματος, να πάρεις παραμάζωμα κάποιον πεζό ή να φας άκυρο από την Στικούδη, γιατί θεώρησες πως μπορείς να πας να της την πέσεις.

Αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που δεν μπορείς να προσποιηθείς πως το ‘χεις, ενώ δεν το ‘χεις. Γιατί, για να χτίσεις πραγματική αυτοπεποίθηση, πρέπει πρώτα να αναπτύξεις τις ικανότητές σου. 

Εσύ ξεκίνα να δουλεύεις με τον εαυτό σου, όσο εγώ θα σου ετοιμάζω μερικές γαμάτες συμβουλές. Και πού ‘σαι; Αν θέλεις να έρθεις διαβασμένος, κάνε ένα κλικ εδώ!

Αυτά για τώρα, μάγκα μου. Τα λέμε στο επόμενο. Ίδιο μέρος, ίδια ώρα, σε ακριβώς μια βδομάδα από τώρα.

– Γιώργος από GentlemenOnly

Επιστημονικές Πηγές:

1. Kay, K., & Shipman, C. (2014). The Confidence Code. New York: Harper Business.
2. Vazire, S., & Wilson, T. D. (Eds.). (2012). Handbook of self-knowledge. New York: Guilford Press.
3. Dweck, C. (2007). Mindset: The new psychology of success. New York: Ballantine Books.
4. Chamorro-Premuzic, T. (2013). Confidence. New York: Hudson Street Press.
5. Ehrlinger, J., et al. (2008). Why the unskilled are unaware: Further explorations of (absent) self-insight among the Ehrlinger, J., et al. (2008). Why the unskilled are unaware: Further explorations of (absent) self-insight among the incompetent. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 105, 98–121.